یکی از بهترین و ناب ترین نوشیدنی های دنیا چای نام دارد که از گذشته های دور تا به امروز باب میل طیف وسیعی از مردم بوده است. تولید و تکثیر چای از شرق تا غرب دنیا انجام میشود و از دور افتاده ترین روستاهای خاورمیانه تا دورترین نقاط غرب آمریکا یکی از نوشیدنیهای پر مصرف است. حدود 110 سال پیش چای وارد کشور عزیزمان ایران شده است و از همان ابتدا طرفدار بسیار زیادی داشته است.
اکثرا چای را به عنوان نوشیدنی برای رفع خستگی میل میکنند. چای نوعی نوشیدنی با مزه بسیار اندک تلخ و گس است که در اغلب موارد با ریختن آب داغ بر روی برگهای چای (برگهای فرآوری شدهی چای) به دست میآید.
اگر بخواهیم مبدا تولید چای را نام ببریم باید بگوییم که چای از کشور چین و شمال هند شروع به تولید کرده است و قدمت آن حدود پنج هزار سال یاد شده است. اما نکته جالب و شنیدنی اینجاست که در گذشته چای هم به عنوان یک دارو و نوشیدنی شفابخش و هم به عنوان یک نوشیدنی ممتاز در مناسبتهای سلطنتی و مذهبی استفاده میشده که این نشان از اهمیت چای در میان مردم آن زمان دارد.
بعد از آب، چای دومین نوشیدنی پر مصرف در میان مردم است. نوشیدنی چای انواع و اقسام مختلفی دارد که هر کدام خواص و مزایای منحصر به فرد خود را دارند. به طور کلی، چای یک نوشیدنی گیاهی است که از برگهای گیاه Camellia sinensis استخراج میشود و در سراسر جهان بسیار محبوب است. چای معمولاً به خاطر طعم تلخ و گسی که دارد ، میتواند با اضافه کردن شیر، قند یا عسل طعمی متفاوت و لذیذتر بگیرد.
از مشخصات ظاهری چای باید بگوییم که ریشه درختچه چای به حالت عمودی و محکم و درختچه چای همیشه سبز است . اما نوع پرورش یافتهی آن معمولاً بیشتر از 2 متر نمیشود. طول یک برگ چای حدود ۳ تا ۱۴ سانتیمتر و عرض برگ چای حدود 2 تا 6 سانتیمتر است. برگهای بالای چای سبز کم رنگ تر و برگهای پایینی، تیره تر هستند. برای تهیهی چای تا برگ سوم انتهایی برداشت میشود. گل چای نیز بین 2 تا 4 سانتیمتر قطر دارد و حدود 7 عدد گلبرگ هم دارند که گل درختچه چای، رنگ سفید یا زرد رنگ است. برای برداشت دستی چای معمولاً هر ۱۵ روز یک بار باید اقدام کنید. چای بیشتر در شمال کشور کاشته میشود و در بین مردم چای گیلان شناخته شده تر است.
اما تولید چای یک فرآیند چند مراحلهای است که در ادامه مقاله به صورت خلاصه، مراحل تولید چای، انواع چای و ویژگی ها و خاصیت هر کدام را کامل توضیح میدهیم:
مرحله کشت چای:
در خاکهای اسیدی، آب و هوای نسبتاً گرم و در نقاطی که بارندگی، زیاد است چای رویش بهتری دارد. برای کشت چای از روشهای قلمه زدن، خوابانیدن، پاجوش و پیوند زدن میتوان استفاده کرد. دمای مناسب برای پروش چای بین ۱۳ تا ۲۳ درجهی سانتیگراد و خاک اسیدی که زهکشی مناسبی داشته باشند و دچار آب گرفتگی نشوند.
برداشت برگ چای:
این فرآیند از اهمیت بسیاری برخوردار است. برداشت چای در فصل بهار و تابستان انجام میشود. برگهای جوان و نرم که هنوز دچار ازدیاد هستند، از گیاه چای برداشته میشوند. این برگها معمولاً دستی برداشته میشوند تا بهترین کیفیت را داشته باشند. کشاورزان معمولا ارتفاع درختچه چای را در حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ سانتیمتر هرس میکنند تا چیدن آن با دست آسانتر باشد. در مرحله بعد یکسری فراوری ها شامل خشک سازی و حرارت دادن، اکسیداسیون و اضافه کردن برخی گل و یا گیاهان و حتی برخی میوهها به چای صورت میگیرد.
خشک کردن برگهای چای:
پس از برداشت، برگهای چای به طور معمول در آفتاب خشک میشوند. این مرحله از طریق انتقال رطوبت از برگها و تبدیل آنها به حالت خشک صورت میگیرد. از دستگاه خشک کن مخصوص هم برای خشک کردن چای استفاده میشود. پس از برداشت چای و انتقال سبدها یا کیسههای مخصوص چای به محل فرآوری، چایهای برداشت شده با بخار آب حرارت داده میشوند. در این مرحله، برگهای چای خشک شده به طور ملایم در بخار آب گرم میپزند. این فرآیند باعث تولید چای سبز میشود. اما در مرحله اکسیداسیون برگهای چای پس از خشک کردن، به طور کامل رسیده و خشک میشوند. سپس، آنها را در ظرفهای خاصی قرار داده و بخار آب را اعمال میکنند تا اکسیده شوند و تبدیل به چای سیاه میشوند.
برای تولید چای سفید، برگهای جوان و نرم چای بدون هیچگونه پردازش حرارتی یا اکسیداسیونی خاصی، خشک میشوند. این باعث حفظ خواص و طعم طبیعی برگ چای میشود. در فرآوری چای زرد، مراحلی اضافی مانند قرار دادن آنها در حفاظی مخصوص همراه با بخار دادن وجود دارد. در تولید این نوع چای، یکی از آهستهترین نوع تخمیر و اکسیداسیونها انجام میشود.
بسته بندی و عرضه:
در این مرحله، چای تولید شده به بستهبندی مناسب درآمده و برای عرضه به بازار آماده میشود. بستهبندی چای معمولاً در کیسهها، جعبهها یا کیسههای فله انجام میشود. همچنین، مواردی مانند انتخاب و جداسازی برگهای چای، تمیزکاری، و فرآوریهای دیگر نیز ممکن است در فرآیند تولید چای مورد استفاده قرار بگیرند. هر یک از این مراحل مهم برای تولید چای با کیفیت و خوشمزه است.
امیدواریم که همراهان عزیز تا اینجای کار خسته نشده باشند و قطعا برای شما سوال پیش آمده است که به طور کامل چند نوع چای داریم و چای چه مزایا و خاصیت هایی دارد اما بسته به روش فرآوری و تیمار، انواع مختلفی از آن به وجود میآیند. در ادامه به بررسی و مقایسه انواع متداول چایها از جمله سبز، سیاه، سفید، اوولونگ، و چایهای خارجی مانند دارچینی و ایرلندی و غیره میپردازیم:
چای سبز
برگهای گیاه Camellia sinensis را در بخار آب پخته و سپس خشک میکنند. چای سبز دارای طعم تلخ و ملایمی است که اغلب با رایحه گیاهی تازه ترکیب میشود. این نوع چای دارای خواص ضد اکسیدانی بالا و مفید برای سلامتی است.
چای سیاه
برگهای گیاه Camellia sinensis را کاملاً رسیده میکنند و سپس خشک میکنند. چای سیاه دارای طعم قوی و تلخی مطلوبی است که معمولاً با رایحه میوه یا گل تازه ترکیب میشود. این نوع چای معمولاً دارای خواص مفیدی برای سلامت قلب و عروق است.
چای سفید
از برگهای جوان و نوزاد گیاه Camellia sinensis استفاده میشود و فرآوری کمتری نسبت به سایر انواع چای دارد. چای سفید دارای طعم ملایم و نرمی است که معمولاً با رایحه گل و میوه تازه ترکیب میشود. این نوع چای دارای خواص ضد اکسیدانی بالا و مفید برای پوست و سلامتی است.
چای خارجی ایرلندی
چای سیاهی است که با اضافه کردن شیر و شکر به آن تهیه میشود، معمولاً به عنوان یک نوشیدنی دلپذیر و گرم برای زمستان مصرف میشود. چای ایرلندی دارای طعمی دلپذیر، ملایم و تا حدودی شیرین است که ناشی از ترکیب چای سیاه با شیر و شکر است. با حضور کافئین در چای سیاه و انرژی اضافهای که از شکر دریافت میکنید، میتواند به عنوان یک منبع انرژی مفید در طول روز عمل کند.
چای اوولونگ
برگهای گیاه Camellia sinensis را جزئیاً رسیده کرده و سپس خشک میکنند. چای اوولونگ دارای طعم تلخ و ادویهای با رایحه خاصی است که اغلب به عنوان یکی از چایهای متمایز شناخته میشود. این نوع چای دارای خواص ضد اکسیدانی بالا و مفید برای سلامتی عمومی است.
چای بهاره، چای تابستانه، چای پاییزه
از دسته بندی های چای ایرانی هستند که این نام با توجه به این که چای در چه فصلی از سال برداشت شود، مشخص میشود.
چای ترش
به دلیل کمیاب بودن کاسبرگهای گل جاماییکا که چای ترش از آن به دست میآید، برخی از تولیدکنندگان و فروشندگان برای کسب سود بیشتر در تولید این چای تقلب میکنند. برخی از آنها گلبرگهای چای ترش را با گل سرخ ترکیب میکنند و آن را به اسم چای ترش به مردم میفروشند.
چای زرد
معمولاً دارای طعم نرم و ملایمی است که میان چای سبز و سفید قرار دارد. این نوع چای به دلیل رنگ و طعم خاص خود، مورد توجه طرفداران چای در سراسر جهان قرار دارد.
چای سرگل
از غنچه و برگهای بالایی بوته چای به دست میآید، نسبت به سایر چایها، دارای برگهایی با اندازه کوچکتر و پیچیدگی بیشتری است، عطری عالی و طعمی تلخ و گس دارد و نسبت به باقی چایهای ایرانی، رنگ آن پرررنگتر و خوشرنگتر میباشد.
چای ممتاز
در رده دوم از بهترین چایهای ایرانی قرار دارد. برگهای کمی بزرگتر، طعم آن ملایمتر و تلخی آن کمتر است.
چای قلم
از برگهای پایینتر چای به دست میآید. اندازه آن درشتتر و طعم آن ملایمتر است.
چای شکسته
از برگهای خرد تشکیل شده و نسبت به چای سرگل و ممتاز، سبکتر است. برگهای این چای پیچیدگی کمتری دارند و صافترند. چای شکسته نسبت به چایهای قبلی زوددمتر و ارزانتر است.
چای باروتی
شبیه به چای شکسته است ولی دارای برگهای ریزتر و خردتر میباشد. از این چای به علت زود دم بودن و زود رنگ پس دادن، در برخی دمنوشها و تیبگها استفاده میشود.
چای قرمز
نوعی چای که در مناطق خشک و سردی رشد میکند، دارای طعم ملایم و خوشمزهای است که با رایحه ملایمی از میوهها و گیاهان ترکیب میشود. این چای برخلاف چای سبز و سیاه، حاوی کافئین نیست و به عنوان یک جایگزین بدون کافئین برای آنهایی که به دنبال یک نوشیدنی طبیعی و بدون کافئین هستند، مورد استفاده قرار میگیرد.
چای پوئر
یک نوع خاص چای سیاه است که اصالتاً از چین به وجود میآید. این چای معمولاً از برگهای گیاه Camellia sinensis استخراج میشود، اما برخلاف چای سیاه معمولی که اکسیداسیون خوبی را تجربه میکند، چای پوئر از فرآیند خاصی به نام فرمنتاسیون عبور میکند. این چای معمولاً برای سلامتی مورد توجه قرار میگیرد. مانند سایر انواع چای، چای پوئر نیز دارای خواص ضد اکسیدانی است که میتواند برای مبارزه با آسیبهای اکسیداتیو و حفظ سلامتی عمومی بدن و کاهش وزن و چربی مفید باشد.
چای خارجی دارچینی
یک نوع چای خوشمزه که با اضافه کردن عصاره دارچین به چای سیاه تهیه میشود. طعم و مزه دارچین همراه با طعم چای بسیار لذیذ و خوشمزه میکند. این نوع چای دارای خاصیت کمک به کاهش استرس، بهبود گردش خون، تقویت سیستم ایمنی بدن، حمایت از سلامت مغز را بر عهده دارد.
از دیگر مزایا و خاصیت های انواع چای میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- یک آنتی اکسیدان عالی
- ضد پیری
- ضد سرطان
- کاهش دهنده چاقی و چربی خون
- از بین برنده بوی بد دهان و حفظ سلامتی دهان و دندان
- تقویت استخوان ها و مفاصل
- پیشگیری از آلزایمر
- کمک به کاهش کلسترول
- کمک به درمان گرفتگی های قاعدگی
- کمک به درمان افسردگی
- ضد یبوست
- کمک به دیابتی ها
- رفع سردرد
- کمک به حفظ سلامت پوست
- کمک به درمان زخم معده
- درمان سرماخوردگی
همراهان عزیز بسیار سپاسگزاریم که تا اینجا همراه ما بوده اید و امیدوارم که از این مقاله نهایت لذت را برده باشید.